دندان از لایه های مختلفی تشکیل شده است. خارجی ترین لایه دندان ، مینا ( Enamel ) نام دارد. این لایه سخت و مستحکم تمامی سطوح خارجی دندان ( تاج ) را پوشانده و از آن در برابر آسیب های خارجی محافظت می کند. این لایه از کلسیم ( 96 درصد ) ، آب و مواد آلی تشکیل شده است. به همین دلیل به عنوان غنی ترین بخش بدن از نظر میزان کلسیم به شمار می رود. ضخامت مینای دندان یکسان نیست و در بیش ترین مقدار به 3 میلیمتر می رسد.
نقش مینای محافظت از بخش های داخلی دندان در برابر مواد غذایی ، مواد شیمیایی ، اسید معده ، تغییرات دمایی یا ضربه است. گاهی اوقات مینای دندان با وجود سختی بسیار بالا دچار فرسایش و آسیب می شود. عوامل مختلفی در بروز فرسایش مینای دندان نقش دارند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
یکی از علت های مهم پوسیدگی دندان اسید موجود در اطراف دندان است. اسید موجب تخریب ساختمان معدنی مینای دندان می شود که در این صورت باید نسبت به درمان فرسایش مینا اقدام کرد. این ماده به شکل مستقیم یا غیرمستقیم به فضای د هان راه می یابد. مواد اسیدی از محتویات اصلی نوشیدنی های گازدار ، الکلی و بعضی آبمیوه ها است. به همین دلیل مصرف آنها به شکل مستقیم با فرسایش دندان ارتباط دارد. میوه هایی از قبیل پرتقال ، لیمو شیرین ، لیمو ترش و … نیز در گروه مواد غذایی حاوی اسید جای می گیرند.
در روش غیرمستقیم مواد غذایی قندی و نشاسته ای به کمک باکتری و میکروب های موجود در پلاک دندان تجزیه شده و به اسید تبدیل می شوند. از زمان رسیدن قند یا نشاسته به میکروب ها تا تولید اسید 5-2 دقیقه زمان نیاز است. حداکثر تولید اسید بعد از گذشت 10 دقیقه رخ می دهد. حضور حداکثری اسید در مجاورت دندان ها تا 60-20 دقیقه به طول می انجامد و سپس به حالت عادی بازمی گردد.
استفاده مکرر از میان وعده اجازه بازگشت شرایط به حالت عادی را نمی دهد. به همین دلیل در صورت مصرف زیاد میان وعده فرسایش دندان ها شدت می یابد. فرسایش مینای دندان در تمامی سطوح دندان یکسان نیست. بلکه شیار های سطح جونده ، طوق دندان ( محل اتصال دندان و لثه ) و سطوح بین دندانی بیش از همه در معرض پوسیدگی قرار دارند.
علائم فرسایش مینا بر حسب میزان و شدت عارضه متفاوت است. علائم گزارش شده به ترتیب افزایش شدت پوسیدگی عبارتند از:
مینای دندان به لحاظ استحکام مشابه استخوان است، اما درمان فرسایش مینا آن قابل مقایسه با استخوان نمی باشد. مینای دندان به دلیل عاری بودن از هرگونه سلول زنده قادر به جبران فرسایش و سایر آسیب های دندانی نیست. به همین دلیل پیشگیری از آن اهمیت بسیاری دارد. رعایت بهداشت د هان و دندان و مراجعه منظم ( هر دو سال یکبار ) به دندانپزشک نقش موثری در پیشگیری از پوسیدگی مینای دندان دارد.
با رعایت برخی دستورالعمل ها از قبیل نفس کشیدن از بینی ، درمان رفلاکس اسید معده ، کنترل دندان قروچه ، کاهش مصرف نوشیدنی های گازدار و تغذیه مناسب می توان بروز این عارضه را به حداقل رساند. بی توجهی به نکات مذکور موجب آسیب به مینای دندان و باز شدن راه برای نفوذ میکروب به بخش های داخلی می شود. در این شرایط شدت و نوع آسیب ، تعیین کننده شیوه مناسب برای کنترل یا درمان فرسایش مینا است. انواع فرسایش مینا با توجه به شدت عبارتند از:
فرسایش ضعیف
در فرسودگی درجه ضعیف ( تغییر رنگ و افزایش حساسیت دندان ) نیاز به درمان دندانپزشکی وجود ندارد و فرد با رعایت بهداشت قادر به کنترل عارضه است. استفاده از د هانشویه حاوی فلوراید ، نخ دندان و مسواک منظم از جمله این اقدامات به شمار می روند.
فرسایش متوسط
رنگ قهوه ای یا ایجاد حفره روی دندان از نشانه های فرسودگی های درجه متوسط است. این عارضه با پر کردن حفره با مواد کامپوزیت ( باندینگ دندان ) و روکش کردن آن درمان می شود.
فرسایش شدید
اما در موارد شدید فرسایش مینای دندان ، درمان با کمک عصب کشی ، لمینت و تاج دندان انجام می شود. گاهی اوقات دندان فرسوده به کلی تخریب شده و عفونت آن به فضای د هان راه پیدا می کند. در این شرایط کشیدن دندان و جایگزین کردن آن با ایمپلنت ، دندان مصنوعی متحرک یا پل ثابت اهمیت پیدا می کند. با افزایش شدت فرسودگی درمان به زمان و هزینه بیشتری نیاز دارد. عدم درمان به موقع پوسیدگی شدید موجب درگیر شدن سایر دندان ها و گسترش عفونت می شود.
منبع : شرکت نخ دندان مینا
